Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
Symfonia h-moll [op. 24], Paderewski Ignacy Jan
Nad Symfonią h-moll pracował Ignacy Jan Paderewski kilka lat – od 1903 do 1907 roku. Opatrzona podtytułem Polonia kompozycja powstała na okoliczność obchodów 40-lecia powstania styczniowego, pisana ręką artysty pełnego wiary i nadziei na odzyskanie wolności przez Ojczyznę.
Mimo prawdziwego przepychu i rozmachu Symfonii oraz wielości myśli muzycznych, utwór posiada klarowną budowę. Jego trzy monumentalne części (w zamyśle miały być cztery, ale Scherzo nie zostało ukończone) wiąże w całość charakterystyczny „motyw przemocy”, pojawiający się w pierwszym ogniwie, a następnie przewijający się – na zasadach wagnerowskiego motywu przewodniego – przez wszystkie pozostałe. Grany jest on przez 4 kontrabasowe sarusofony i tonitruon – „szeleszczący” instrument perkusyjny w postaci zawieszonej cienkiej, stalowej blachy. Główny temat wstępnego allegra, skomponowanego na cześć heroicznej przeszłości Polski, wyróżnia niezwykła siła ekspresji i dynamika. Podniosły nastrój podkreślają też wprowadzone w zakończeniu tej części organy. Piękne, liryczne środkowe Andante con moto symbolizuje poetycką naturę narodu polskiego. Z jego elegijnym, szeroko prowadzonym tematem, zaintonowanym przez klarnet solo, kontrastuje przerywający go gwałtownie „motyw przemocy”. Finałowe Vivace upamiętnia z kolei wydarzenia lat 1863-64 – powstanie styczniowe i bohaterską walkę o wyzwolenie. Muzykę tej części cechuje szczególny dramatyzm i siła wyrazu, wynikające z zestawienia dwu zmagających się ze sobą idei: nadziei na zwycięstwo, którą wyobrażają motywy oparte na melodii Jeszcze Polska nie zginęła..., oraz „motywu przemocy” i marsza żałobnego. Całość wieńczy symbolizująca zwycięstwo błyskotliwa koda. Wszystkie części Symfonii h-moll wyróżnia mistrzostwo instrumentacji i różnorodność brzmień orkiestry.
Monumentalne dzieło Paderewskiego po raz pierwszy zostało wykonane w Bostonie, 12 lutego 1909 roku przez Boston Symphony Orchestra pod dyrekcją Maksa Fiedlera. Niedługo potem zabrzmiało w Londynie – pod batutą Hansa Richtera i w Konserwatorium w Paryżu – pod kierownictwem André Messagera. Znany francuski krytyk muzyczny – Jules Combarieu, po usłyszeniu utworu napisał:
Mimo prawdziwego przepychu i rozmachu Symfonii oraz wielości myśli muzycznych, utwór posiada klarowną budowę. Jego trzy monumentalne części (w zamyśle miały być cztery, ale Scherzo nie zostało ukończone) wiąże w całość charakterystyczny „motyw przemocy”, pojawiający się w pierwszym ogniwie, a następnie przewijający się – na zasadach wagnerowskiego motywu przewodniego – przez wszystkie pozostałe. Grany jest on przez 4 kontrabasowe sarusofony i tonitruon – „szeleszczący” instrument perkusyjny w postaci zawieszonej cienkiej, stalowej blachy. Główny temat wstępnego allegra, skomponowanego na cześć heroicznej przeszłości Polski, wyróżnia niezwykła siła ekspresji i dynamika. Podniosły nastrój podkreślają też wprowadzone w zakończeniu tej części organy. Piękne, liryczne środkowe Andante con moto symbolizuje poetycką naturę narodu polskiego. Z jego elegijnym, szeroko prowadzonym tematem, zaintonowanym przez klarnet solo, kontrastuje przerywający go gwałtownie „motyw przemocy”. Finałowe Vivace upamiętnia z kolei wydarzenia lat 1863-64 – powstanie styczniowe i bohaterską walkę o wyzwolenie. Muzykę tej części cechuje szczególny dramatyzm i siła wyrazu, wynikające z zestawienia dwu zmagających się ze sobą idei: nadziei na zwycięstwo, którą wyobrażają motywy oparte na melodii Jeszcze Polska nie zginęła..., oraz „motywu przemocy” i marsza żałobnego. Całość wieńczy symbolizująca zwycięstwo błyskotliwa koda. Wszystkie części Symfonii h-moll wyróżnia mistrzostwo instrumentacji i różnorodność brzmień orkiestry.
Monumentalne dzieło Paderewskiego po raz pierwszy zostało wykonane w Bostonie, 12 lutego 1909 roku przez Boston Symphony Orchestra pod dyrekcją Maksa Fiedlera. Niedługo potem zabrzmiało w Londynie – pod batutą Hansa Richtera i w Konserwatorium w Paryżu – pod kierownictwem André Messagera. Znany francuski krytyk muzyczny – Jules Combarieu, po usłyszeniu utworu napisał:
„Symfonia Paderewskiego jest dziełem bardzo osobistym. Jest nim naprzód pod względem technicznym, ponieważ – z wyjątkiem kilku taktów, gdzie mimowolnie myślałem o Berliozie – wypływa z natchnienia i nie zawdzięcza nic nikomu. Jest dziełem osobistym z racji wyższych. Paderewski to jeden z tych, którzy piszą, ponieważ mają coś do powiedzenia – i u nich talent jest promieniowaniem charakteru. Słyszałem kiedyś Paderewskiego mówiącego z szczerą powagą: «Uwielbiam muzykę, ale jeszcze bardziej kocham moją Ojczyznę». Łatwo można odgadnąć, co dzieje się z takim uczuciem w duszy wielkiego polskiego artysty […]. In Memoriam, Sursum corda – pod tymi skromnymi tytułami pierwszej i ostatniej części Symfonii przepływa nieprzerwany prąd gorącego uczucia.” [cyt. za: Henryk Opieński Paderewski, PWM, Kraków 1960, s. 93]
Symfonia h-moll „Polonia” po raz pierwszy została wykonana przed polską publicznością w 1910 roku we Lwowie, pod dyrekcją Henryka Opieńskiego, podczas Zjazdu Muzyków Polskich z okazji setnej rocznicy urodzin Fryderyka Chopina. Rok później zagrano ją w Warszawie.
Ze względu na dość obszerne, wręcz monumentalne rozmiary utworu, pierwsze nagrania rejestrowały jego skrócony wariant. Należy do nich interpretacja Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Paderewskiego w Bydgoszczy pod kierownictwem Bohdana Wodiczki, wydana w 1974 roku przez Polskie Nagrania na płycie długogrającej (Muza SXL0968). Premierowego w światowej fonografii zapisu kompletnej wersji Symfonii dokonała dopiero w 2001 roku orkiestra Sinfonia Varsovia pod dyrekcją Jerzego Maksymiuka. Płyta CD z rejestracją kompozycji ukazała się nakładem Polskiego Radia (PRCD 142). Z tego samego roku pochodzi również nagranie Symfonii w interpretacji Orkiestry Symfonicznej Akademii Muzycznej w Krakowie pod batutą Wojciecha Czepiela, wydane przez firmę DUX (DUX 0304).
Anna Iwanicka-Nijakowska
